Здравствуйте! |
Сайн байна! Амар сайн! Амар мэндэ! Мэндэ амар! |
До свидания! | Баяртай! Уулзатараа баяртай! |
Я | Би |
Ты | Ши |
Имя | Нэрэ |
Мальчик | Хүбүүн |
Девочка | Басаган |
Мальчик, как тебя зовут? (Мальчик, как твоё имя?) |
Хүбүүн, ши хэн гэжэ нэрэтэйбши? (Хүбүүн, нэрэшни хэн бэ?) |
Меня зовут Дандар! |
Би Дандар гэжэ нэрэтэйб. |
Девочка, как тебя зовут? | Басаган, ши хэн гэжэ нэрэтэйбши? |
Меня зовут Рита. | Би Рита гэжэ нэрэтэйб? |
Я – Рита. | Би Ритэб. |
Это | Энэ |
Кто | Хэн |
Папа, отец | Аба, эсэгэ |
Мама, мать | Эжы, эхэ, мама |
Это моя мама | Энэ минии эжы.(Энэ минии мама, минии эжы) |
Это мой папа | Энэ минии аба (баабай) |
Это кто? |
Энэ хэн бэ? |
Сын | Хүбүүн |
Дочь | Басаган |
Ты чей сын? | Ши хэнэй хүбүүмши? |
Я – сын Галсана Гомбоева. | Би Гомбоев Галсанай хүбүүмни. |
Ты чья дочь? | Ши хэнэй басагамши? |
Я – дочь Степана Тумэрова. |
Би Тумэров Степанай басагамби.(Би Тумэров Степанайб) |
Фамилия | Обог |
Как твоя фамилия? | Обогшни хэн бэ? |
Скажи свою фамилию. | Обогоо хэлэл даа. |
Моя фамилия Номгонова. |
Минии обог Номгонова. |
Моя фамилия Эрдэмов. |
Минии обог Эрдэмов. |
Как твоя фамилия, имя? | Нэрэ обогшни хэн бэ? |
Я – Наташа Номгонова. | Нэрэ обогни Наташа Номгонова. |
Я – Зорик Эрдэмов. | Нэрэ обогни Зориг Эрдэмов. |
Я – тётя Бэлэгма. | Би Бэлэгмаа хээтэй гээшэб. |
Дядя, как вас зовут? | Ахатан, та хэн гэжэ нэрэтэйбта? |
Меня зовут дядей Алёшей. | Би Алёша ахатан гээшэб. |
Тётя, садитесь сюда. | Хээтэй, иишээ һуугты.(Хээтэй, эндэ һуугты). |
Дядя, проходите в комнату. |
Ахатан, таһалга уруу орогты. |
Это – мой дядя (брат отца, брат матери). |
Энэ – минии абга, минии нагаса. |
Я люблю бабушку. | Би хүгшэн эжыдээ дуратайб. |
Я люблю папу. | Би абадаа дуратайб. |
Я люблю деда. |
Би үбгэн абадаа дуратайб. |
Это мой братишка (младший брат). |
Энэ минии дүү хүбүүн. |
Это моя сестрёнка. |
Энэ минии дүү басаган. |
Это мой брат (старший). |
Энэ минии ахай (аха). |
Это моя сестра. |
Энэ минии эгэшэ. |
Брат выше меня ростом. |
Ахамни нюргаар намһаа үндэр. |
Сестра сварила мне кашу. |
Эгэшэмни намдаа каша шанаа |
Число | Тоо |
Сколько? | Хэды? |
один | нэгэ |
два | хоёр |
три | гурба |
четыре | дүрбэ |
пять | таба |
шесть | зургаа |
семь | долоо |
восемь | найма |
девять | юһэ |
десять | арба |
Возраст (годы, лета) | Наһан |
Сколько тебе лет? |
Ши хэдытэйбши? Ши хэды наһатайбши? Наһаншни хэдыб? |
Мне два, | Би хоёртойб, |
три, | гурбатайб, |
четыре (года), | дүрбэтэйб, |
пять, | табатайб, |
шесть, | зургаатайб, |
семь, | долоотойб, |
восемь, | найматайб, |
девять, десять (лет). |
юһэтэйб, арбатайб. |
Утро Үглөөгүүр
Утром Үглөөгүүр
Солнце Наран
День Үдэр
Солнце взошло. Наран гараа.
Наступил день. Үдэр болоо.
Просыпаться Һэрихэ
Вставать Бодохо
Эй, просыпайся, вставай! Эй, һэрииш, бодыш!
Я проснулся (проснулась), встаю. Би һэреэб, бодожо байнам.
Одежда Хубсаһан
Одеваться Хубсалха
Вставай, одевайся. Бодо, хубсала.
Я оделся (оделась). Би хубсалааб.
Лицо Нюур
Рука (руки) Гар (гарнууд)
Мыть Угааха
По утрам надо умываться. Үглөөгүүр нюур, гараа угааха хэрэгтэй.
Я умылся (умылась). Би нюур, гараа угаагааб.
Голова Толгой (тархи)
Волосы Үһэн
Помыть голову. Толгойгоо угааха.
Надо расчесать волосы. Үһэеэ һамнаха хэрэгтэй.
Расчёска Һам
Где расчёска? Һам хаанаб?
Палец Хурган
Пальцы Хургад
Пять пальцев руки. Гарай табан хурган.
Ногти выросли. Хюмһан ургаа.
Остригите мне ногти. Хюмһыемни абагты.
Глаз (глаза) | Нюдэн (нюдэд) |
Ухо | Шэхэн |
Закрой глаза. | Нюдөө ани. |
Туяна обмотала шею платком. | Туяана хүзүүгээ пулаадаар орёобо. |
У Лины тонкие руки. | Лина нариихан гартай. |
У лошади длинные уши. | Морин ута шэхэтэй. |
Брови | Нидхэ |
Ресницы | Һорьмоһон |
Колено | Үбдэг |
Локоть | Тохоног |
Ладонь | Альган |
Я держу мяч на ладони. | Би альган дээрээ бүмбэгэ баряад байнаб. |
Баярма сидит на коленях у мамы. | Баярмаа абынгаа үбдэг дээрэ һууна. |
Близок локоть, но укусить нельзя. | Тохоног дүтэшье һаа, хазахын аргагүй. |
БҮМБЭГЭ | Мяч |
Схватив крепко мяч, я кинул его, Бешено подскакивая, он выпрыгнул в дверь.
|
Шангаар бүмбэгөө бажуугаад, Шадал соогоо шэдэхэдэм, Гани галзуу дэбхэрээд, Газаашаа үүдээр харайга |
Завтрак Үглөөнэй хоол, сай уулган.
Сесть за стол. Столдо һууха.
Мы все сели за стол. Бидэ бултадаа столдоо һуунабди.
Я хочу кушать. Эдеэлхэ дурамни хүрөөд байна.
Я буду кушать кашу. Би каша эдихэмни.
Дайте мне варёное яйцо. Намда шанаһан үндэгэ үгэгты.
Я люблю чай с молоком. Би һүтэй сайда дуратайб.
Хлеб с маслом. Тоһотой хилээмэ.
Сметана Зөөхэй
Хлеб со сметаной Зөөхэйтэй хилээмэ.
Я сыт. Би садааб.
Спасибо. Һайн даа. Ехэ баярлааб.
Благодарю. Баяр хүргэнэб.
Я покушал и встал из-за стола. Би эдеэлээд, столһоо бодобоб.
Стакан (чашка) Аяга
Чашка Тагша
Ложка Халбага
Тарелка Табаг
Самое почётное из кушаний Аяга сай – эдеэнэй дээжэ
- чашка чая
Рот | Аман |
Зуб, зубы |
Шүдэн, шүдэд |
Носовой платок |
Гар пулаад, хамарай аршуул |
Я покушал, вытер платком рот. |
Би эдеэлээд, гар пулаадаараа амаа аршааб. |
Я по утрам чищу зубы щёткой. |
Би үглөөгүүр шүдөө щёткоор угаадагби. |
Папа купил мне зубную щётку. |
Абамни намда шүдэнэй щётко абаа. |
У меня есть зубная паста. |
Намда шүдэнэй паста бии. |
“Покажи язык”, - сказал врач. |
“Хэлэеэ харуула”, - гэжэ врач хэлэбэ. |
Врач дал Эрдэму выпить. |
Врач Эрдэмдэ эм уулгаба. |
Эрдэм заболел. |
Эрдэм үбшэлөө. |
Эрдэм выздоровел. | Эрдэм эдэгээ. |
По утрам мама будит меня. |
Үглөөгүүр бүхэндэ эжымни намайе һэрюулдэг. |
Папа отвозит меня в садик. |
Абамни намайе саадигта абаашадаг. |
Улицу надо переходить осторожно. |
Үйлсэ (гудамжа) хүндэлэн гарахадаа, болгоохо хэрэгтэй. |
Мы с папой проходим через площадь |
Бидэ абатайгаа талмай дээгүүр гаранабди. |
Мы едем на трамвае. |
Бидэ трамвайгаар ябадагбди. |
Наш садик называется «Белка». |
Манай саадиг «Хэрмэн» гэжэ нэрэтэй.
|
Я в садике нахожусь до вечера. |
Би саадигтаа үдэшэ болотор байдагби. |
Наша воспитательница — Анна Балдановна |
Манай хүмүүжүүлэгшэ—Анна Балдановна. |
Обед |
Обед, удын хоол |
Суп |
Шулэн |
Мясо. |
Мяхан |
Мама налила супу мне в тарелку. |
Мама (эжы) табаг соомни шүлэ хэжэ үгөө
|
После обеда надо поспать. |
Удын хоолой һүүлээр унтаха хэрэггэй. |
Кровать, кроватка |
Орон |
Одеяло |
Хүнжэл
|
Матрас |
Шэрдэг |
Дима разделся и лег в кроватку. |
Дима хубсаһаа тайлаад, орондоо ороо.
|
Бабушка разбудила Сэсэгму |
Хүгшэн эжынь Сэсэгмаае һэрюулбэ. |
Солбон проснулся, встал. | Солбон һэреэд, оронһоо бодсо. |
Пальто |
Пальто, дэгэл |
Малгай |
Малгай |
Рукавица | Бээлэй |
Брюки |
Үмдэн |
Рубашка |
Самса |
Обувь |
Гутал |
Гэрэма надела пальто. | Гэрэлмаа дэгэлээ үмдэбэ. |
У меня теплая шапка. |
Би дулаан малгайтайб. |
Мама мне сказала: «Обувайся быстрее!» |
«Түргөөр гуталаа үмдэ!»—гэжэ эжымни намда хэлээ. |
Света надела новое платье. |
Света шэнэ плати үмдөө. |
Дом |
Гэр |
На улице холодно. |
Газаа хүйтэн. . |
Зима пришла. |
Үбэл ерээ. |
На Hoвый Год к нал пришел Дед Мороз |
Шэнэ Жэлдэ манайда Cahaн Үбгэн ерээ. |
На дворе зима, много снегу. |
Газаа — үбэл, саһан ехэ. |
Мы оделись по-теплее и вышли на улицу. |
Бидэ дулаанаар хубсалаад, газаашаа гарабабди. |
Пойдем домой! |
Гэртээ ошоо! |
Зимой хорошо ходить по снегу на лыжах. |
Үбэлдөө саһан дээгүүр санаар ябахада гое |
Ребята катаются на коньках на льду. |
Үхибүүд мүльһэи дээрэ конькигаар халтирнад. |
Зима Пушистый белый снег в воздухе кружится, медленно вниз опускаясь, емлю всю покрывает |
ҮБЭЛ Арбагар сагаан cahaн Агаарта хөөрэи эрьелдэнэ, Аалихан газарта унажа. Алтан дэлхэйе хушана. |
Вечер |
Үдэшэ |
Солнце зашло |
Наран ороо. |
Солнце скрылось за горой. |
Наран хадын саана хоргодсбо. |
На дворе стало темно. |
Газаа харанхы болоо. |
Ужин |
Ужин, үдэшын хоол |
После ужина мы смотрим телевизор |
Үдэшын хоолой һүүлдэ бидэ телевизор харадагбди |
Показывают передачу: «Спокойной ночи, малыши!» |
«Амгалан унтаарайт, багашуул!» — гэһэн дамжуулга харуулна. |
По радио играет музыка. |
Радиогоор хүгжэм зэдэлнэ. |
Ложусь в кроватку, засыпаю. |
Орондоо ороном, унтанам. |
Назавтра просыпаюсь с утренним солнцем. |
Үглөөдэрынь үглөөнэй наранаар һэринэм. |
Садиться |
Һууха |
Садись |
Һуу |
Вставать. |
Бодохо
|
Встань |
Бодо.
|
Ложиться |
Хэбтэхэ |
Баярма села на стул. |
Баярмаа стул дээрэ hyyгaa. |
Я встал |
Би бодооб.
|
Содном лежит в кровати. |
Содном орон соогоо хэбтэнэ. |
Мяч лужит на полу. |
Бүмбэгэ газарта хэбтэнэ. |
Возьмемся в руки |
Гар гараа барилсая.
|
Поиграем в хоровод. |
Хоровод хэжэ наадая. |
Гриша спрятался за дверью. |
Гриша үүдэнэй саана хоргодоо. |
Поиграем в прятки. |
Хоргодожо лаадая. |
Споем песенку |
Дуу дуулая. |
Бадма выучил стихотворение. |
Бадма шүлэг сээжэлдээ.
|
Я умею читать стихотворение. |
Би шүлэг хэлэжэ шададагби.
|
Лена прочиталастихи. |
Лена шүлэг хэлэбэ. |
Игрушка | Наадамхай |
Мой, моя, мое |
Минии |
Твой, твоя, твое |
Шинии |
Это — моя игрушка. |
Энэ—минии нааданхай. |
Медведь |
Баабгай |
Волк |
Шоно |
Лиса |
Үнэгэн |
Заяц |
Шандаган, туулай |
Мне |
Намда |
Тебе | Шамда |
Дай мне игрушку | Намда нааданхай үгэл даа (үгыш). |
Давай поиграем вместе,'а? |
Хамтадаа наадая, зай гү? |
Бабушка купила в магазине игрушку. |
Хүгшэн эжымни магазинда наадамхай худалдажа абаа. |
Подарок |
Бэлэг |
День рождения |
Түрэһэн үдэр |
Волчок Игрушка, подаренная мне отцом, волчок, похожий на веретено, когда я его закрутил и пустил, долго вертелся на полу. Сегодня мой день рождения. Мунко, Сэрэн, Сэсэгма—мы, покушав, встали и играли до устали |
ЭРЬЕЭХЭЙ
Эсэгым намдаа бэлэглэһэн Ээрсэг шэнги эрьеэхэй Мушхаад газарта табихадаы, Мундуу зохидоор эрьелдээ. Мүнөөдэр түрэһэн үдэрни. Мүнхэ, Сэрэн, Сэсэгмаанууд Эдеэлжэ бодоод, эсэтэрээ, Эрьеэхэйгээр наадаабди. |
Наступила весна |
Хабар болобо. |
Снег растаял |
Саһан хайлаа |
Выросла травка |
Ногоон ургаа. |
Зазеленели деревья. |
Модод ногоороо. |
Птички поют |
Шубууд дуулана. |
Деревья покрылись зелеными листьями. |
Модод ногоон набшаһаар хушагдаа. |
На ветке дерева сидит птичка. | Модоной мүшэр дээрэ шубуухай һууна. |
Пришло лет |
Зун ерзэ (Нажар болоо). |
Летом бывает жарко. |
Нажартаа халуун байдаг. |
Летом день длинный, ночь короткая. |
Зундаа үдэр ута, һунинь — богони. |
Мы купались в реке. | Бидэ уһанда шунгаабди. |
Течение в этой реке быстрое. |
Энэ мүрэнэй урасхалынь түргэн. |
Эта речка течет медленно. |
Энэ горхон ааляар урдана. |
Летом косят траву, готовят сено. |
Зундаа ногоо сабшажа, үбһэ бэлдэдэг. |
Снегоуборка | Үбһэ хуряалган |
Летом солнце жаркое. |
Нажарай наран шанга. |
Жаркое солнце |
Халуун наран.
|
В жару хорошо сидеть в тени. |
Халуунда һүүдэртэ һуухада гоё. |
Осень наступила |
Намар болоо. |
Листья на деревьях пожелтели. |
Мододой набшаһад шарлаа. |
Уборка хлеба |
Таряа хуряалга. |
Первого сентября дети пошли в школу. |
Сентябриин нэгэндэ үхибүүд һургуулидаа ошобо. |
Мне пять лет, я еще не хожу в школу. |
Би табатайб, һургуулида үшөө ороогүйб. |
Мне семь лет, я хожу в школу. |
Би долоотойб, һургуулида оронхойб. |
Я пойду в школу в будущем году. |
Би ерэхэ жэлдэ һургуулида орохоб. |
Сегодня Галя была с папой в кино. |
Мүнөөдэр Галя абатайгаа кинодо ошоо. |
Воскресенье |
Амаралтын үдэр |
В воскресенье я с братом ходил в театр. |
Амаралтын үдэр би ахатайгаа театра ошоо һэм. |
Трамвай идет. Мы сядем в трамвай. |
Трамвай ерэбэ. Бидэ трамвайда һуухабди. |
Автобусная остановка. |
Автобусой зогсодог газар. |
Мы вошли в автобус. |
Бидэ автобус соо оробобди. |
Есть свободное место. |
Сүлөө һуури бии.
|
Надо приобрести билет.
|
Билет абаха хэрэгтэй.
|
Балма купила яблоки на рынке. |
Балма дэлгүүрһээ яблоко худалдажа абаа. |
Мои родители живут в городе. |
Минин гэртэхин городто байдаг.
|
Мои родители живут на селе.
|
Минин гэртэхин хүдөө нютагта байдаг.
|
Моя мама — мастерица доить коров. | Минии эжы үнеэ һаахадаа бэрхэ. |
Мама доит коров утром и доит вечером. |
Эжымни үнеэдээ үглөөгүүр һаадаг, үдэшэлэн һаадаг.
|
Дети любят пить кипяченое молоко. |
Үхибүүд хөөрүүлһэн hy yyxa дуратай.
|
У этого быка большие рога | Энэ бухын эбэрынь ехэ. |
Брат оседлал коня. |
Ахамни мори эмээллээ. |
Запрягать |
Хүллэхэ
|
Отец запряг лошадь в сани. |
Абамни мориёо шаргада хүлдөө.
|
Дядя Ванчик сел в машину и поехал. |
Ванчик абга машинадаа һуугяад, гүйлгэбэ.
|
Доедем на автобусе Наш город большой, много в нем крупных домов. Много в городе магазинов, заблудиться можно. Там, за рекой, расположен театр — в красивом здании. Туда, за пятнадцать минут, мы на автобусе доедем. |
АВТОБУСООР ХҮРЭХЭБДИ
Манай город ехэл даа, Мантан томо гэрнуудтэй, Магазинуудынь олон лэ, Маргажа, теерижэ болохоор юм. Голой саада эрьедэхи Гоё һайхан театрта Арбан табан минута соо Автобусоор хүрэхэбди.
|
Намарай хара үүлэнүүдээр наран бүрхөөгдэжэ, хүйтэн һалхин үлеэнэ. Аянай шубууд дулаан ороноо бусахаяа бэлдэн сугларна. Хуһан түглын наагуур галуудай һүрэг бэлшэжэ ябахадань, тэдэнэй хажуугаар нэгэ эреэхэн юумэн жэргэлзэнэ. Энэ шаазгай галуунуудта атаархан тойроно ха юм. «Ямар гоё үдэтэй гээшэб эдэ галууд»,- гэжэ тэрэ һанана. Унтажа байһан эмэ галуунда ниидэжэ ошоод, нэгэ үдыень ходолжо абаад, уурхай соогоо абаашажа нюужархиба.
Эмэ галуун һэреэд, үдэеэ үгылжэ бархирба. Тиигээд һүрэгөө дахуулагшадаа үдэмни үгы болошоо гэжэ дуулгаба.
Дахуулагшань бүхы галуудаа суглуулаад, сухалтайгаар асууба:
- Хэн манай эжын эгээл гоё үдыень хулуугааб?
Булта абяагүй байбад.
Шаазгай урагшаа һүрэжэ гараад, дэбхэржэ байгаад шаханаба:
- Түргэн хэлэгты, алдуугаа мэдэрэгты, хулгайшад!
Энэ үедэ түглэһөө Хүн гаража ерэбэ. Тэрэ юушьеб даа бэдэрһэн хэбэртэй ябахадань, галуунай һүрэг дахуулагша дүтэлжэ иигэжэ асууба:
- Та юугээ гээгээбта?
- Хэншьеб даа минии мүнгэн аяга хулуугаа.
Галууд дураа гутангяар шууялдаба, ганганалдаба.
- Бидэ үнэн сэхэ шубууд гээшэбди, - гэжэ галуунай һүрэг дахуулагшахэлэбэ. – Намда үнэншөөгүй һаа, манай уурхайнуудые нэгжэгты.
Харин шаазгай иигэжэ шаханаба:
- Би хэнииешье өөртөө оруулхагүйб. Би шэгшыдээгээрээшье зэмэгүйб.
Энэ үедэ Хүн галуудай уурхайнууд соо юушье олонгүй шаазгайда ошобо.
Теэд шаазгай һүүлээ эръелдүүлэн, эндэ тэндэ дэбхэржэ-собхоржо байгаад, энеэнэшье, жоржогононошье:
- Хүн, аа хүн! Харыш даа намйае. Би ямар гоё һүрөөтэй һүүлтэй бииб, ямар гоёор хатарна гээшэбииб!
Харин Хүн урагшаа дабшан, нэгэл юумэ хэлэһэнээ дабтажал ябана:
-Шаазгай, харуулал даа уурхайгаа!
Тиихэдэнь шаазгай хаанаһаашьеб гоёхон үдэ гаргаад, тэрэнээрээ наадажа эхилбэ. Шубуунай үдэн наранай элшэ доро шэдитэйгээр һолонготон ялалзана.
- Хүн, харыш даа, ямар гоё үдэн гээшэб! - гэжэ шаазгай шаханана. – Би шамда бэлэглэхэб. Абыш даа!
Хүн тэрэ үдыень абажа, галуудта бусажа ошоод асууба:
- Юун үдэн бэ энэ?
- Минии! – гэжэ Эхэ галуун баясан хашхарба.
- Шаазгай – хулгайшан! – гэжэ хүн хэлэбэ.
Галууд сухалтайгаар ганганалдан шаазгайн уурхай тээшэ ниидэжэ ошобод. Тэдэнэр тэндэ хүнэй мүнгэн аяга оложо, эзэндэнь бусаажа үгэбэ.
Тиигээд галуудай һүрэг дахуулагша үндэр добо дээрэ гараад, иигэжэ хэлэбэ:
- Шаазгай – хулгайшан! Тэрээндэ этигэжэ найдахагүй, тэрээнтэй нүхэсэхэгүй!
Бүхы галууд һүрэг дахуулагшаяа зүбшөөбэ.
Тэрэ сагһаа хойшо шаазгай гансаараал ябадаг. Тэрээндэ хэншье дурагүйболонхой.
Проект “Байкальские сказки” создан в 2015 году для детей и их родителей, которые любят и читают сказки!
При копировании материалов ссылка на источник обязательна.